Payızın son günləri idi. Şəhər tədricən qışın sərt nəfəsini hiss etməyə başlamışdı. Hər axşam olduğu kimi, Cavid prospektdəki köhnə kafedə oturmuş, bir fincan qəhvə içərək küçədən keçən insanları seyr edirdi. Onun üçün bu, artıq vərdiş halını almışdı – insanları izləmək, onların üzündəki ifadələri oxumaq, kim olduqlarını və haradan gəldiklərini təsəvvür etmək.
Lakin bu gün fərqli idi. Kafenin pəncərəsindən boylanan Cavid izdihamın içində qəribə bir adam gördü. O, uzun, qara palto geyinmişdi, başına isə köhnə bir fedoraya bənzər şlyapa taxmışdı. Adam ətrafa baxmadan addımlayır, sanki müəyyən bir məqsədi olmadan irəliləyirdi.
Cavid qəribə bir hissə qapıldı. Bu adam ona tanış gəlirdi, amma haradan? Yaddaşını gərginləşdirərək onu harda gördüyünü xatırlamağa çalışdı, lakin cavab tapa bilmədi.
Adam qəfildən dayandı, başını çevirib birbaşa Cavidə baxdı. Onun gözlərində izaholunmaz bir ifadə vardı. Cavid nəfəsini dərdi. Həmin an sanki zaman dayandı.
Ertəsi gün Cavid həmin adamı yenə gördü. O, bu dəfə şəhərin mərkəzi kitabxanasının önündə dayanmışdı. Əlləri cibində, gözləri isə uzaqlara zillənmişdi. Cavid içində qəribə bir maraq hiss edirdi. Əmin idi ki, bu adamı hardasa görüb.
O, özünü ələ alıb addımlarını sürətləndirdi. Adamın yanına çatanda, yumşaq səslə soruşdu:
— Bağışlayın, sizi haradasa görmüşəm?
Adam sakitcə başını ona çevirdi. Bir neçə saniyə keçdi. Sonra dodaqlarını tərpətdi:
— Bəlkə də…
Onun səsi dərin və sakit idi. Cavid daha çox təəccübləndi.
— Sizin adınız nədir?
Adam gülümsündü, lakin bu gülümsəmə daha çox kədər dolu idi.
— Bunu bilmək istəyirsən?
Cavid başını tərpətdi. Adam bir anlıq susdu, sonra astaca dedi:
— Mən sənin keçmişinəm.
Cavid geri çəkildi. Bu adamın nə demək istədiyini anlaya bilmirdi.
— Bağışlayın, mən sizi tanımıram, — deyə tələsik dilləndi.
— Amma tanıyacaqsan, — adam sakit səslə dedi. — Sadəcə vaxtı gəlməyib.
Sonra o, dönüb uzaqlaşdı. Cavid çaşqın halda onun arxasınca baxdı.
Gecə boyu yata bilmədi. Beynində həmin adamın səsi, ifadəsi dolaşırdı. «Mən sənin keçmişinəm.» Bu sözlər nə demək idi?
Səhər, adət etdiyi kimi, köhnə albomları vərəqləməyə başladı. Və o an dondu.
Albomun köhnə, saralmış səhifələrindən birində həmin adamın şəkli vardı. O, Cavidin yanında dayanmışdı – otuz il əvvəl, uşaqlıq illərində.
Cavid nəfəsini tutdu. Bu necə ola bilərdi? Şəkildəki adam onun uşaqlıq dostu Murad idi. Lakin bu mümkün deyildi… Çünki Murad iyirmi il əvvəl itkin düşmüşdü.
Cavid bir vaxtlar onunla bağlı hər şeyi unutmuşdu. Amma indi yaddaşı açılırdı. Onlar birlikdə böyümüş, dost olmuş, xəyallar qurmuşdular. Ancaq bir gün Murad qəfil yox olmuşdu.
O vaxtlar bu barədə çox danışılmışdı, amma heç kim onun hara getdiyini bilməmişdi. Bəzi insanlar onun uzaq bir şəhərə köçdüyünü, bəziləri isə başına pis bir iş gəldiyini deyirdi.
Cavid çaxnaşma içində şəhəri dolaşdı. Muradı tapmalı idi.
Nəhayət, Muradı köhnə bir binanın qarşısında gördü. O, sanki Cavidin onu axtaracağını bilirmiş kimi dayanmışdı.
— Sən… həqiqətən Muradsan? — Cavidin səsi titrədi.
Murad gülümsündü.
— Bəli.
Cavid nəfəsini dərdi.
— Bəs sən hara getmişdin? Hamı səni öldü bilirdi.
Murad gözlərini yumub başını aşağı saldı.
— Mən heç vaxt ölmədim, Cavid. Amma sən məni unutdun.
— Necə yəni?
Murad yavaşca cavab verdi:
— Bəzən insanlar gerçəkləri unutmağa məcbur olurlar. Mənim yox olmağım da belə oldu.
Cavidin gözləri böyüdü. Birdən beynində qopan ildırım kimi bir həqiqət parladı.
O, Muradın yoxa çıxdığı günü xatırladı. Həmin gün yağış yağırdı. Onlar birlikdə çay kənarında oynayırdılar. Murad suya yıxıldı. Cavid onu xilas etmək üçün tələsdi, lakin bacarmadı…
Murad həmin gün boğulmuşdu.
Amma indi onun qarşısında dayanmışdı.
— Sən… ölmüsən… — Cavid çətinliklə pıçıldadı.
Murad gözlərini yumub başını tərpətdi.
— Bəlkə də. Amma sən məni unutmağa çalışdın. Mən sənin yaddaşının bir parçasıyam. Mən itmiş dostluğun səsiyəm.
Cavidin gözləri doldu. Onun içində bir uçurum açılmışdı.
— Mən səni unutmaq istəmirdim…
Murad son dəfə gülümsündü.
— Bilirəm. Amma bəzən yaddaş bizə oyun oynayır.
Sonra o, asta-asta yox olmağa başladı.
Cavid bir anda özü də bilmədən pıçıldadı:
— Murad…
Amma o artıq yox idi…
Rüfət Alanqu — Qısa Hekayələr Yazarı
