Hələ sovet illərindən bəri azərbaycanlı oxucuların tanış olduğu argentinalı müəllif öz istedadı ilə ədəbiyatsevərlərin yaddaşında özünə xüsusi yer tuta bilib. Beydemir.ru yazıçının “Mismarlanmış qapı” hekayəsini təqdim edir.
“Servantes” mehmanxanası yarıqaranlıq və az qala, boş olması ilə çoxlarının xoşuna gəlməsə də, Petronenin ürəyincə idi. Bu mehmanxananı gəmidə üzərkən bir yol yoldaşı məsləhət görmüş, Montevideonun mərkəzində yerləşdiyini demişdi. Petrone ikinci mərtəbədə, vanna otağı olan birbaşa dəhlizə açılan bir otaq götürdü. Açar asılan lövhəyə nəzər salanda anladı ki, mehmanxanada qonaq çox deyil. Mehmanxana qulluqçuları açarlara nömrələr yazılmış ağır bürünc disklər bərkitmişdi ki, müştərilər çıxarkən ciblərinə qoymasınlar.
Lift, üzərində gündəlik jurnallar qoyulan kiçik masa və telefon köşkü olan dəhlizə açılırdı. Onun otağı liftin iki metrliyində idi. Otağın qonşuluqdakı kinoteatrın damına baxan kiçik pəncərəsindən ara-sıra bir göyərçinin gəzişdiyini görmək olardı. Hamamın nisbətən daha iri və divara dirənən pəncərəsinin üst hissəsi isə demək olar ki, heç nəyə yaramırdı. Mebel dəsti yaxşı idi, çoxsaylı siyirmələri, rəfləri, bir də az hallarda rast gəlinən asılqanları var idi.
Mehmanxana müdiri hündürboy, arıq və tamamilə keçəl bir adam idi. Gözünə qızılı çərçivədən eynək taxar, uruqvaylılar kimi sonor və uca səslə danışardı. İkinci mərtəbənin çox sakit olduğunu da Petroneyə o demişdi. Yeganə otaq idi ki, ona bitişik digər nömrədə hardasa bir yerdə işləyən və ancaq gecə düşəndə gələn bir xanım qalırdı. Petrone həmin xanımla növbəti gün liftdə qarşılaşdı. O, bunu qadının əlindəki sanki qızıl onluğu xatırladan açarın nömrəsini görəndə başa düşdü. Qapıçı onlardan nömrələrin açarlarını təhvil alıb, divardakı lövhədən asdıqdan sonra qadınla hansısa məktublardan danışmağa başladı. Petrone onun cavan amma elə də gözəl olmadığına və burdakı digər qadınlar kimi zövqsüz geyiminə fikir verməyə də macal tapmışdı. Mozaika istehsalçıları ilə müqavilə hardasa bir həftəyə qədər uzanacaqdı. Axşam Petrone paltarlarını dolabdan asdı, masanın üstündəki kağızları qaydaya saldı. Duş qəbul edəndən sonra isə kontora getmək vaxtı çatana qədər şəhərin mərkəzində gəzişdi. ―Positos‖ kafesində kokteyl və kontorun əsas binasındakı şam yeməyi istisna olmaqla bütün günü danışıqlarda keçdi. Onu otelə gətirəndə gecə saat biri keçmişdi. Elə yorulmuşdu ki, yerinə uzanan kimi yuxuya getdi. Oyananda səhər saat doqquza az qalmışdı. Elə ilk dəqiqələrdə nədənsə fikirləşdi ki, yuxuda olarkən qulağına körpə hənirtisi gəlir və onu narahat edirdi. Oteldən çıxmazdan qabaq biraz qeydiyyat işçisi ilə söhbətləşdi. Qeydiyyatçının danışığında alman aksenti hiss olunurdu. Avtobus və küçələrin adları haqda məlumat alarkən dalğın halda özünün və qonşu tənha qadının qaldığı otaqların açıldığı böyük dəhlizə nəzər saldı. İki qapının arasında – aralıq divarın qarşısındakı pyedestalda (heykəlin oturacağı) Miloslu Venera heykəlinin uğursuz surəti qoyulmuşdu. Yan tərəfdəki digər qapı da hər yerdə olduğu kimi kürsülər və jurnallar qoyulmuş dəhlizə açılırdı. Elə bir sakitlik vardı ki, onlar söhbətə ara verdikdə o səssizlik sanki kül kimi mebellərin və daş piltələrin üzərinə çökürdü. Liftin səsi demək olar ki, dözülməz idi, elə bil hardasa qəzet xışıldayır və ya kibrit çırtıldayırdı. Bu günün müşavirələri gecə düşənə qədər davam elədi. Petrone şam yeməyi üçün İstiqlaliyyət meydanındakı yeməkxanalardan birinə girməzdən qabaq 18 İyul küçəsində biraz gəzişdi. İşlər qaydasında gedirdi və Buenos Ayresə düşündüyündən daha tez qayıda bilərdi. Köşkdən bir argentina qəzeti, bir blok qara siqaret qutusu alıb aram-aram otelə doğru addımladı. Yandakı kinoteatrda iki film nümayiş olunurdu, hər ikisinə də artıq baxmışdı. Əslində harasa getməyə heç həvəsi də yox idi. İnzibatçı onu salamladı və hətta daha bir yataq ağı lazım olub-olmadığını da soruşdu. Papiros çəkə-çəkə biraz söhbətləşib ayrıldılar. Yerinə girməzdən qabaq Petrone gün ərzində istifadə olunmuş sənəd-sünədi qaydaya saldı və qəzeti götürüb həvəssiz də olsa, oxumağa başladı. Oteldə hökm sürən qulaqbatırıcı sakitliyə hərdənbir Soriano küçəsindən keçən tramvayın səsi ara versə də, bu fasilədən sonra səssizlik sanki daha da dərinləşirdi. Səbirsizlənib qəzeti bir kənara tulladı, dolabın güzgüsünə baxa-baxa əynini soyunmağa başladı. Artıq çoxdan köhnəlmiş dolabı qonşu otağa açılan qapıya dayamışdılar. Bu tapıntı Petroneni təəccübləndirdi, çünki otağa ilk dəfə baxış keçirəndə qapı sanki ondan ―gizlənmişdi. Əvvəl belə güman elədi ki, bina otel məqsədilə tikilib, ancaq indi başa düşdü ki, digər sadə otellər kimi bu da yazıçılar və ya onların ailələrinin qədim evlərindən düzəldilmiş mehmanxanadır. Yadına düşdü ki, bugünə qədər qaldığı və tanıdığı çoxsaylı mehmanxanaların demək olar ki, hamısında bu cür mıxlanmış qapı var; bəzi yerlərdə o lap gözə dəyəcək qədər aşkardadır, bəzilərində isə bu oteldə olduğu kimi ya paltar şkafı, ya stol, ya da asılqanla gizlədilən qapılar sinəsini və ya qarnını əli ilə örtməyə çalışan utancaq qadın kimi qeyri-müəyyənlik yaradırdı. Hər halda cidanı çuvalda gizlətmək mümkün olmadığı kimi qapı da şkafın arxasından görünürdü. Vaxtilə yəqin ki, adamlar bu qapıdan girib-çıxmış, taqqıldatmış, örtmüş və bununla ətrafındakı divarlardan fərqli olaraq o taxta parçasına sanki hələ də davam edən bir həyat bəxş etmişdilər. Petrone qapının o üzündə də paltar şkafı olduğunu və ordakı qadının da bu qapı haqqında eyni şeyləri düşündüyünü təsəvvürünə gətirdi. Yorğun olmasa da, yaxşıca yatdı. Üç-dörd saat yatmışdı ki, sanki qıcıqlanırıcı bir hadisə baş vermiş kimi narahatlıq hissi onu yuxudan oyatdı. Ġşığı yandırdı, saata baxdı. Saat üçün yarısı olduğunu görüb işığı söndürdü. Elə bu an yan otaqdan bir körpə inilitisinin gəldiyini eşitdi. Əvvəlcə heç nə başa düşə bilmədi, hətta heyrətləndi də. Deməli, ötən gün onu narahat edən də elə həmin səs idi. ―Artıq hər şey aydın oldu, daha rahat yatmaq olar‖ deyə yenidən gözlərini yumdu. Ancaq yata bilmədi. Ġndi də ağlına başqa şey gəldi. Ġşığı yandırmadan və diqqətlə qulaq kəsilərək dikəlib yatağında oturdu. Səhv eləmirdi, hənirti həqiqətən də yan otaqdan, mıxlanmış qapının arxasından, çarpayının ayaqlarına yaxın sahədən eşidilirdi. Ancaq həmin yan otaqda körpə ola bilməzdi. Axı inzibatçıdan bütün günü işdə olan qadının tək qaldığını aydınca eşitmişdi. Birdən ağlına gəldi ki, bəlkə qadın hansısa bir rəfiqəsinin, ya qohumunun uşağını bir günlük saxlayır? Ötən gecəni yadına saldı. Bir daha əmin oldu ki, ötən gecə də bu hənirtini eşidib. Çünki bu, nə iləsə səhv salına biləcək bir hənirti deyildi. Bu, çox zəif, sanki xəstələnmiş bir körpənin qarmaqarışıq ağlaması, ani, tez-tez kəsilən iniltinin müşayiəti altında davam edən yanıqlı zarıltısı idi. Yəqin ki, bir neçə aylıq idi. Çünki təzə doğulmuş bəbə kimi təngnəfəs olmur, qəfil hıqqılamır və qulaqbatıran səslə ağlamırdı. Petrone zəif və xəstə, arıq üzlü və az hərəkətli bir oğlan uşağını – niyə məhz oğlan uşağı olmasını özü də bilmirdi – təsəvvürünə gətirdi. Və o körpə oğlan gecənin bir aləmində utana-utana ağlayır və diqqət çəkmədən şikayət edirdi. Əgər mıxlanmış qapı orda olmasaydı, bu hənirti divarları keçməyəcək, kimsə də orada bir uşağın ağlamağını bilməyəcəkdi.
Ertəsi gün səhər yeməyi yeyəndə də, siqaret çəkəndə də Petrone bunu düşünürdü. Gecəni pis yatmaq onun gündüz işlərinə də mane olurdu. Gecənin yarısında iki dəfə oyanmışdı və hər ikisi də həmin hənirtiyə görə. Sonuncu dəfə daha narahat şəkildə oyanmışdı: hənirti ilə yanaşı körpəni sakitləşdirməyə çalışan qadının səsi də eşidilirdi. Səs ucadan olmasa da, o qədər süni təəssürat bağışlayan kədərli bir pıçıltı idi ki, sanki qapı tərəfdə qışqıra-qışqıra danışırdılar. Körpə layla zamanı arada bir hənirtisini kəsir, sonra yüngül titrək səs, ovunmaz töyşümə ilə yenidən zarıldamağa başlayırdı. Və yenə də qadın anlaşılmaz sözlər pıçıldayır, ürəyindən və ya bədənin hansısa xəstəliyindən şikayətlənən, yaşamaq və ya ölüm qorxusundan əziyyət çəkən balacanı sakitləşdirmək üçün elə bil ana kimi ovsunlayırdı. “Hər şey yaxşıdır, amma inzibatçı mənə yalan deyib” – Petrone otağından çıxarkən düşündü. Yalanı qəbul etmirdi və bunu gizlətmədi də. İnzibatçının gözü bərələ qalmışdı.
-Uşaq?! Siz nəyisə səhv salırsınız. O mərtəbədə balaca uşaq yoxdur. Sizin nömrənizin yanında tənha bir qadın qalır və məncə, mən bunu sizə artıq demişəm.
Petrone nəsə deməyə tərəddüd etməyə başladı. Ya inzibatçı onu axmaq yerinə qoyurdu, ya da otelin akustikası onunla xoşagəlməz zarafat edirdi. Bir tərəfdən də həmsöhbətinin çəp-çəp baxması onu hiddətləndirirdi. ―Yəqin, məni otağı dəyişmək üçün bəhanə axtaracaq qədər qorxaq hesab edir. – Petrone düşündü. Hamı sənə qarşı olanda bir şeyin üstündə təkid etmək çətin və mücərrəd görünür. Petrone çiyinlərini çəkib gündəlik qəzet xahiş etdi:
-Yəqin, yuxuda görmüşəm, – dedi. Bunu demək məcburiyyətində qalması və ümumiyyətlə, izahat verməsi özünə heç xoş gəlmədi.
Kabare (estradası olan restoran) son dərəcə darıxdırıcı idi. Onunla yeyib-içməyə gəlmiş iki yoldaşının isə o qədər də həvəsli olmadığını görən Petrone yorğunluğunu bəhanə gətirərək otelə getdi. Növbəti gün üçün iki müqavilə bağlanacaq və bununla da işlər, demək olar ki, yekunlaşacaqdı.
Otelin vestibülündə elə bir sakitlik hökm sürürdü ki, Petrone bir də baxdı ki, barmaqlarının ucunda hərəkət edir. Onun üçün yatağın yanına gündəlik qəzet və Buenos Ayresdən bir məktub qoymuşdular. Həyat yoldaşının xəttini tanıdı. Yerinə uzanmazdan əvvəl şkafa və gizlənmiş qapının görünən hissəsinə baxdı. Əgər o hissəyə iki çemodanını qoysa qapını tamamilə tutar və beləcə səs daha zəif eşidilərdi. Həmişəki kimi bu saatlarda heç bir səs gəlmirdi. Otel yatmış, əşyalar və insanlar da yuxuya getmişdi. Onsuz da kefsiz olan Petrone isə bunun əksini fikirləşirdi: hər kəs nəfəsini saxlayıb, səssizliyin tam ortasında nəyisə gözləyir. Hamını bir növ gizli təqib edirmiş kimi Petronenin içindəki sözlə ifadə olunmayan bu təlaş sanki bütün otelə, oranın sakinlərinə sirayət edirdi. Sarsaqlığa bir bax. Gecə saat üçdə körpə zırıltısını eşidəndə Petrone demək olar ki, təəccüblənmədi. Yatağında oturaraq düşündü ki, bəlkə gecə nəzarətçisini çağırsın, bu otaqda yatmağın mümkün olmadığını təsdiqləyən şahidi olsun. Körpə o qədər zəif səslə ağlayırdı ki, bəzən onu eşitmək olmurdu. Ancaq Petrone hiss edirdi ki, zarıltı davam edir və az sonra səs yenidən eşidiləcək. Daha on və ya iyirmi ağır saniyə keçdi. Sonra əsl zarıltıya çevrilənə qədər demək olar ki, hiss olunmayan və uzun-uzadı hıçqırıq səsləri gəlməyə başladı. Bir siqaret yandırdı. Düşündü ki, divarı ehtiyatla döyəcləsə, bəlkə qadın uşağı sakitləşdirər. Məhz bayaq, ikisi – qadın və uşaq haqda fikirləşərkən anladı ki, nə onlara inanır, nə də ona yalan deyən inzibatçıya. İndi isə ehtiyatla, təmkinlə, eyni zamanda qeyzlə körpənin zarıltısını kəsən qadının səsi gəldi. Qadın uşağa layla çaldıqca, onu sakitləşdirdikcə Petrone qadının yatağın ayaq tərəfində oturmasını, körpəni qucağında və ya beşikdə necə yırğaladığını təsəvvür edirdi. Ancaq nə qədər istədisə də, körpəni təsəvvür edə bilmirdi, elə bil, inzibatçının mülahizəsi indi yaşadığı gerçəklikdən daha güclü idi. Yavaş-yavaş, vaxt ötdükcə güclə eşidilən zarıltı səsləri qadının təsəlli pıçıltıları ilə bir-birini əvəz etdikcə və yüksəldikcə Petrone bunun izaholunmaz gülməli və qorxunc oyun, məzhəkə olduğundan şübhələnməyə başladı. Hamıdan xəlvət oyuncaqlara kultlar (ayinlər) təşkil edən sonsuz qadınlar haqqında nağıllar ağlına gəldi. Bu xəlvəti, uydurma analıq itləri, pişikləri yaxud da bacı-qardaşlarının övladlarını əzizləməkdən min dəfə pis idi.
Qadın xəstə oğlunun ağlamağını yamsılayaraq, əlləri arasında kimsə varmış kimi ovundurmağa çalışırdı, ola bilsin, göz yaşları üzünü islatmışdı, çünki oxşatmaq istədiyi bu zarıltı bəzən həqiqi ağlamağın, bir otel otağında laqeydlik və dan yerinin soyuğu ilə əhatə olunmuş tənhalığın əzablı ifadəsi idi. Daha yata bilməyən Petrone şamdanı yandırdı. Öz-özünə soruşdu: axı nə etməli? Onsuz da korlanmış əhvalı qəzəbə çevrilmişdi. Birdən canına hopmuş bu abu-hava ona hiyləgər, saxta və boş oyun kimi görünməyə başladı: sakitlik, zarıltı, layla – gecə və gündüz arasındakı bu saatın yeganə gerçəkləri onu dözülməz yalan ilə aldadırdı. Qapını döysünmü – yetərli deyildi. Yatması mümkün olmasa da belə, tam ayılmamışdı da. Heç özü də hiss etmədən bir də gördü ki, tozlu qapının qabağını kəsmiş şkafı yavaş-yavaş tərpədir. Pijamada və ayaqyalın halda sanki qırxayaq kimi üzünü qapıya yapışdırdı. Ağzını şam ağacından hazırlanmış qapının bu tayına yaxınlaşdırıb zəif eşidilən zil kişi səsi ilə o biri tərəfdən gələn zarıltını yamsılamağa başladı. Getdikcə səsin tonunu qaldıraraq zar-zar, hönkürtü ilə ağladı. Qapının o tərəfində yaranmış səssizlik bütün gecə davam edəcək kimi görününrdü. Ancaq birdən Petrone qadının gecə başmaqları ilə otaqda gəzişdiyini, ani və boğuq qışqırtısını eşitdi; bu çığırtı gərilmiş kəndirin qırılması kimi qəfil kəsildi.
Qeydiyyat masasının yanından keçəndə saat 10-u keçmişdi. Saat səkkizdən sonra yarıyuxulu şəkildə otel işçisinin və qadının səsini eşitmişdi. Kimsə yan otaqda əşyalarını daşıyırdı. Liftin yanında bir sandıq və iki iri çemodan gördü. Petroneyə elə gəldi ki, inzibatçının halı pərişandır.
-Gecəni yaxşı yata bilmisinizmi? – etinasızlığını büruzə verməməyə çalışaraq peşəkar tonda soruşdu.
Petrone çiyinlərini atdı. Oteli tərk etməyə bir gündən də az qalırdı deyə nəsə deməyə cəhd etmədi.
-Hər halda indidən belə daha da sakitlik olacaq, – inzibatçı çemodanları göstərdi – xanım günorta oteli tərk edəcək.
İnzibatçı onun fikrini eşitmək istəsə də, Petrone dinmədi.
-Burda çoxdan qalırdı və budur, qəfildən çıxıb gedir. Qadınları anlamaq mümkün deyil.
-Doğrudur, – Petrone dedi, – mümkün deyil.
Küçədə hiss elədi ki, başı gicəllənir. Ancaq bu fiziki bir narahatlıq deyildi. Tünd qəhvədən bir qurtum alıb, işlərini yaddan çıxarıb şəfəq saçan günəşə biganə qalaraq dünənki məsələ haqda fikirləşməyə başladı. Qorxudan, utancdan, qəzəbdən dəli olmuş qadının oteli tərk etməsində günahkar bilirdi özünü. Axı qadın burada çoxdan qalırdı. Xəstə də olsa, ziyansız idi. Qadın deyil, məhz o getməli idi Servantesdən. Qadınla danışmalı, üzr istəməli və daha bu barədə susacağına dair and içməklə ondan qalmasını xahiş etməli idi. Bir neçə addım atıb yolun yarısında dayandı. Axmaqlıq etməkdən, qadının gözləmədiyi tərzdə reaksiya verməsindən ehtiyat edirdi. Artıq iki həmkarı ilə görüşmək vaxtı idi və onları gözlətmək istəmirdi. Nəysə, qoy axmaq yerinə özünü qoysun, onsuz da şüvənin biridir, başqa otel tapıb xəyali körpəsinin qayğısına qalar.
Ancaq gecə yenə özünü pis hiss edirdi, otağın səssizliyi indi ona daha ağır gəlirdi. Otelə girəndə özündən asılı olmayaraq açarlar asılan lövhəyə baxmış və qonşu otağın açarının orada olmadığını görmüşdü. Əsnəyə-əsnəyə işdən getmək vaxtını gözləyən qeydiyyat işçisi ilə bir az söhbət edəndən sonra az da olsa, yata bilmək ümidi ilə otağa girmişdi. Otağında gündəlik qəzetlər və bir detektiv roman vardı. Çemodanlarını yığışdırmaq, kağız sənədləri qaydaya salmaqla məşğul oldu. İsti idi, pəncərəni taybatay açdı. Yataq səliqəli yığılsa da, ona narahat gəldi. Nəhayət, dərin və bərk yuxuya dalmaq üçün lazımi səssizlik yaranmışdı, amma yata bilmədi. Yerində qurcalanır, hiyləgərliklə qazandığı bu səssizliyin altında sıxılırdı. Sanki bu səssizliyi ona bütöv və kinli formada qaytarırdılar. İstehzalı şəkildə düşündü ki, körpənin zarıltısı üçün darıxır, bu mükəmməl sakitlik yatmaq və oyanmaq üçün ona kifayət etmir. Sanki körpənin ağlamasının xiffətini edirdi. Gecədən xeyli keçmiş, sanki məhkum olunmuş qapıdan çox zəif, ancaq özünəməxsus o səsi eşitdi – qorxuya və gecənin bir yarısında qaçmaq istəyinə baxmayaraq – bildi ki, hər şey qaydasındadır və qadın həqiqəti söyləmiş, onlar yata bilsinlər deyə uşağın sakitləşməsini istəyərək ona layla deməkdə yalan danışmamışdı.
